شناسایی و اولویت‌‌بندی عوامل مؤثر بر شکل‌‌گیری مهاجرت برگشتی (مورد شناسی: بخش مرکزی شهرستان دزفول)

پژوهش حاضر به‌دنبال شناسایی و اولویت‌‌بندی عوامل مؤثر بر شکل‌‌گیری مهاجرت برگشتی در روستاهای بخش مرکزی شهرستان دزفول است. این پژوهش ازلحاظ هدف‌گذاری، کاربردی و ازلحاظ روش‌شناسی، به‌صورت توصیفی–تحلیلی است. به‌منظور گردآوری اطلاعات، از روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. برای رسیدن به اهداف مورد‌نظر، ضمن بررسی و مطالعۀ پیشینه و ادبیات تحقیق، شاخص‌‌ها و نماگرهایی که بیش‌ترین اثر را بر مهاجرت برگشتی در منطقۀ مورد مطالعه داشته‌‌اند، شناسایی و سه شاخص (اقتصادی، اجتماعی و محیطی) و 41 نماگر انتخاب شده‌‌اند. واحد تحلیل خانوار، مهاجران بازگشتی در هر روستا بوده که براساس فرمول کوکران، 164 خانوار به‌عنوان حجم نمونه انتخاب، ولی درجهت افزایش دقت، 200 پرسشنامه بین مهاجران توزیع شد. شیوۀ نمونه‌‌گیری در این پژوهش، نمونه‌‌گیری سهمیه‌‌ای و پر کردن پرسشنامه‌‌ها به‌صورت تصادفی ساده بوده است. به‌منظور تجزیه‌و‌تحلیل داده‌‌ها از نرم‌افزار SPSSو سیستم استنتاج فازی در محیط MATLABاستفاده شده است. نتایج به‌دست‌آمده از آزمون t ساده نشان داد که از دیدگاه مهاجران برگشتی، شاخص اقتصادی و اجتماعی مهم‌ترین عامل مؤثر بر شکل‌‌گیری مهاجرت برگشتی است. نتایج ضریب همبستگی کندال گویای آن است که بین برخورداری روستاها از خدمات و میزان مهاجران برگشتی، ارتباط قوی و مستقیمی وجود دارد؛ همچنین نتایج آزمون رگرسیون خطی نشان می‌دهد که در مهاجرت برگشتی منطقۀ موردنظر، متغیّرهای سن، جنس، تعلق بومی و فاصلۀ سکونت تأثیرگذارند. براساس آزمون فریدمن، دسترسی به خدمات زیربنایی، ارتباطی، رفاهی و اداری، داشتن زمین و مسکن در روستا و فراغت شغلی بازنشستگی، دارای اهمیت بیشتری نسبت‌به سایر متغیّرها بوده‌‌اند. در‌نهایت نتایج سیستم استنتاج فازی حاکی از آن است که اگر مقدار اثرات اقتصادی 59/3 و اثرات اجتماعی 45/3 و اثرات محیطی 17/3 باشند، آنگاه میزان شکل‌‌گیری مهاجرت برگشتی 06/3 خواهد بود و روستاهای مورد مطالعه در مجموعۀ مهاجرت برگشتی بالا قرار دارند.